دیبا پشتیبان ایرانیان |
نویسنده: دیبا پشتیبان 
احتمالا همه ی ما حداقل برای یک بار هم که شده، کپک زدگی مواد غذایی، مثل میوه، نان، سبزیجات و… را از نزدیک دیده ایم. شاید برای شما هم این سوال پیش آمده باشد که علت کپک زدن مواد غذایی در یخچال چیست و چگونه می توان از کپک زدن مواد غذایی درون یخچال جلوگیری کرد ! آیا این کپک ها خطرناک هستند ! خب پس اگر یافتن پاسخ این سوال ها برایتان اهمیت دارد، پیشنهاد می کنیم تا انتهای این مقاله همراه دیبا پشتیبان ایرانیان باشید.
علت کپک زدن مواد غذایی در یخچال
به طور معمول اگر مواد غذایی در فضای اتاق قرار بگیرند، به سرعت فاسد می شوند و شروع به کپک زدن می کنند، اما از آن جایی که دمای درون یخچال و فریزر بسیار پایین تر از دمای اتاق است، در نتیجه رشد باکتری را کنترل می کند و این اتفاق بسیار دیرتر می افتد. اما باید توجه داشته باشید، در صورتی که مواد غذایی را به درستی در یخچال قرار دهید و یک سری موارد را رعایت کنید، می توانید از ایجاد کپک در مواد غذایی جلوگیری کنید، در غیر این صورت مواد غذایی کپک می زنند. ما در ادامه به علت کپک زدن مواد غذایی در یخچال به طور مفصل می پردازیم.
کپک چیست ؟
شایع ترین علت فساد مواد غذایی، کپک زدن می باشد. کپک ها در واقع قارچ های میکروسکوپی هستند که در مواد غذایی ( مواد گیاهی یا حیوانی ) دیده می شوند. تخمین زده شده است که تا الان حدود 300000 یا بیشتر، گونه قارج وجود دارد. کپک ها بر خلاف باکتری ها از سلول های زیادی ساخته شده اند، که گاهی اوقات با چشم غیر مسلح نیز دیده می شوند. کپک ها تشکیل هاگ می دهند و در صورت خشک شدن، توسط هوا، آب یا حشرات منتقل می شوند و در هر جایی که شرایط مناسبی را پیدا کنند، دوباره چرخه ی رشد را شروع می کنند. اما آیا کپک مواد غذایی خطرناک است و یا این که می توان در صورت جدا کردن قسمت کپک زده در مواد غذایی، آن بخش را جدا کرد و از مابقی غذا استفاده کرد ؟ ما در ادامه به این سوال پاسخ می دهیم.
نحوه ی پخش و تکثیر کپک به چه صورت می باشد ؟
کپک می تواند در اثر تماس مستقیم و و یا از طریق هوا پخش شود. از آنجایی که در یخچال گردش هوا وجود دارد، بنابراین اگر قسمتی از مواد غذایی یا بخشی از قفسه و طبقات یخچال، کپک زده باشند، کپک می تواند از طریق گردش هوا پخش شود. همچنین به یاد داشته باشید که داخل یخچال تاریک می باشد، و تاریکی هم یکی دیگر از چیز هایی می باشد که کپک ها آن را دوست دارند.
در چه دمایی کپک ها توانایی رشد و تکیر ندارند ؟
همان طور که گفته شد، ایده آل ترین مکان برای رشد قارچ ها و کپک ها جا های گرم و مروب می باشد، اما کپک ها در دمای بالاتر از 100 درجه فانهایت ( 38 درجه سانتی گراد ) و دمای پایین تر از 40 درجه فارنهایت ( 4 درجه سانتی گراد ) یعنی همان دمای زیر انجماد قدرت فعالیت ندارند. در واقع، در این دما هایی که گفته شد، به عبارتی می توان گفت که کپک ها میمیرند. کپک ها معمولا به رنگ سفید، خاکستری و یا زرد می باشند، و یک بافت کرکی و پودری دارند. همچنین اگر ماده ی مورد نظر به صورت مایع باشد، کپک می تواند به رنگ سبز و یا سیاه رشد کند، و بافت آن به صورت لزج و فازی می باشد.
کپک های معروفی که در مواد غذایی یافت می شوند کدامند ؟
در مرغ و گوشت کپک هایی که در ادامه می گوییم بیشتر پیدا می شوند. این کپک ها عبارتند از : Alternaria , Aspergillus , Cladosporium , Botrytis , Penicillium , Fusarium , Geotrichum , Monilia , Geotrichum , Manoscus , Mucor , Mortierella , Neurospora , Oosproa , Oidium , Thamnidium , Rhizopus ,. البته این نوع از کپک ها علاوه بر مرغ و گوشت در بسیاری از مواد غذایی دیگر نیز یافت می شوند. به عنوان مثال مایکوتوکسین ها نوعی کپک می باشند، که در محصولات دانه ای و مغز ها یافت می شوند. به عنوان مثال در مواد غذایی همچون کرفس، انگور، سیب و… وجود دارند.
علت کپک زدن فضای داخل یخچال چیست ؟
مهم ترین دلیل رشد کپک بر روی دیواره ها و فضای داخل یخچال، رطوبت بالا، چگالش و نشت آب می باشد. این مسئله می تواند بخاطر نشت لوله های انتقال آب در یخچال اتفاق بیوفتند و همین امر باعث ایجاد کپک شود. همچنین گردش هوای درون یخچال ( فن یخچال )، باز و بسته شدن های متوالی درب یخچال نیز از جمله مواردی هستند که باعث تکثیر و انتشار کپک ها می شوند. بنابراین کپک ها به صورت غیر مستقیم ( یعنی از طریق هوا ) نیز می توانند به راحتی منتقل شوند و اگر فضا مهیا باشد ( مثلا یک غذای مرطوب )، به راحتی رشد می کنند. بنابراین با استفاده از ظروف درب دار پلاستیکی تا حد بسیار زیادی می توانید از ایجاد کپک جلوگیری کنید.
آیا کپک مواد غذایی خطرناک می باشد ؟
کپک مواد غذایی به طور کلی و مستقیما باعث مرگ و میر افراد نمی شود، اما برخی از کپک ها می توانند باعث واکنش های آلرژیک و مشکلات تنفسی، مسمومیت شدید و… شوند. اما باید توجه داشته باشید که برخی از کپک ها تولید سم می کنند و باعث ایجاد سرطان می شوند. کپک ها معمولا به صورت یک لایه ی مخملی و یا به صورت ژله ای می باشند. بهترین مکان برای رشد کپک ها، محیط های گرم و مرطوب می باشد. بنابراین اگر یخچال شما دارای افت سرما است و محیط داخل یخچال گرم است، پس احتمال ایجاد کپک وجود دارد. همچنین همانطور که می دانید، وجود کپک برای سلامتی بسیار مضر می باشد. همچنین در صورتی که افرادی که دارای سیستم ایمنی ضعیف تری هستند، مثل افراد مسن، کودکان خردسال و یا زنان باردار، از غذا هایی که کپک زده است استفاده کنند، می تواند برای آن ها مشکلات بسیار زیاد و خطرناکی را ایجاد کند.
دلایل پر اهمیت بودن و توجه به کپک
اگر نسبت به کپک مواد غذایی بی توجه باشید، علاوه بر تاثیرات منفی ای که روی سلامتی شما می گذارد، می تواند باعث بوی بد داخل یخچال شما نیز شود. کپک می تواند باعث مسومیت غذایی برای اعضای خانه را ایجاد کند. در نتیجه در این صورت باید اقدامات لازم برای جلوگیری از رشد کپک در داخل یخچال انجام شود.
چگونه مواد غذایی در یخچال کپک می زنند ؟
هنگامی که یخچال برای مدتی خاموش باشد و یا این که مثلا بیش از دو ساعت برق قطع شده باشد، و یا این که اگر یخچال به طور منظم تمیز نشود، می تواند مواد غذایی درون یخچال فاسد شوند و ایجاد کپک کنند و همچنین ممکن است که در طبقات یخچال نیز کپک ایجاد شود، زیرا همانطور که می دانید، کپک عاشق فضا های گرم و مرطوب و همچنین تاریک می باشد. همچنین مواد غذایی همچون پنیر، سیر، گوجه، فلفل دلمه، هویج، خیار، سبزیجات، نان، مربا و… جزء مواد غذایی می باشند که می توانند باعث رشد کپک در داخل یخچال شوند. در نتیجه ی کپک مواد غذایی، بوی بدی داخل یخچال ایجاد می شود.
چگونه می توان از کپک زدن مواد غذایی درون یخچال جلوگیری کرد ؟
- نظافت منظم یخچال : یکی از نکات بسیار مهمی که می تواند از رشد کپک در مواد غذایی درون یخچال و داخل خود یخچال جلوگیری کند، تمیز کردن منظم یخچال و فریزر، با آب گرم می باشد. همچنین امروزه محلول های تمیز کننده بسیار زیادی در بازار وجود دارند که اصلا هم مضر نمی باشند. و یکی از محلول های بی ضرر، ترکیب جوش شیرین با آب می باشد. شما می توانید توسط این محلول خانگی بسیار راحت و با استفاده از یک پارچه نرم تمامی قسمت های یخچال از قبیل قفسه ها، کشو ها و طبقات یخچال را به خوبی تمیز کنید. برای تهیه این محلول می توانید از یک قاشق غذا خوری جوش شیرین و یک لیتر آب استفاده کنید. این محلول را روی سطوح مد نظر اسپری کنید و سپس بعد از ده دقیقه، سطوح را فقط با یک پارچه مرطوب پاک کنید و سپس با یک پارچه خشک آن را کاملا خشک کنید. همچنین می توانید در صورت نیاز این کار را یک بار دیگر نیز تکرار کنید. برای جلوگیری از رشد کپک در یخچال، می توانید این کار را هر ماه یک بار یا هر دو ماه یک بار انجام دهید. پارچه ای که برای تمیز کردن استفاده کردید را یا دور بیاندازید و یا این که با آب داغ و مواد شوینده به خوبی شستشو دهید. همچنین برای خوش بو شدن فضای داخل یخچال می توانید از لیمو شیرین هم استفاده کنید.
- خشک نگه داشتن فضای داخل یخچال : یکی دیگر از مواردی که باید همیشه به آن توجه داشته باشید، این است که فضای داخل یخچال باید کاملا خشک باشد. یعنی اگر مایعاتی از قبیل شیر، دوغ، شربت، آب و… به صورت اتفاقی داخل یخچال ریخته شده باشند، باید به موقع پاک شوند و کاملا تمیز و خشک شوند. زیرا همین خشک بودن محیط، باعث جلوگیری از رشد و تکثیر کپک و قارچ می کند. همچنین به یاد داشته باشید که قفسه ها و کشو ها و طبقات را بهتر است تا از یخچال خارج کنید تا به راحتی بتوانید آن را شستشو دهید.
- بررسی سلامت لاستیک دور درب یخچال : همچنین توجه داشته باشید که لاستیک دور درب یخچال نیز به خوبی تمیز شود. و از سالم بودن لاستیک دور درب مطمئن شوید و در صورت خرابی، حتما آن را تعمیر و یا تعویض کنید. زیرا خرابی لاستیک دور درب می تواند باعث ورود رطوبت و گرما به داخل یخچال شود. و در نتیجه آن مکان ایده آل برای رشد کپک فراهم شود.
- بررسی منظم مواد غذایی داخل یخچال : همیشه حواستان به مواد غذایی داخل یخچال و تاریخ انقضای هریک از مواد غذایی باشد. مواد غذایی که تاریخ انقضای آن ها تمام شده و میوه و سبزیجات قدیمی که برای مدت طولانی در یخچال مانده اند را باید دور بیاندازید. این مورد به خصوص در رابطه با سبزیجات بسیار پر اهمیت می باشد. سعی کنید مواد غذایی درون یخچال را به صورت روزانه بررسی کنید. اگر غذایی شروع به فاسد شدن و کپک زدن کرد، بلافاصله آن را از یخچال خرج کنید و آن را دور بیاندازید.
- خشک کردن میوه و سبزیجات : حتما پس از شستن میوه و سبزیجات، ابتدا آن ها را کاملا خشک کنید، سپس داخل یک ظرف در دار ( کاملا خشک )، قرار دهید. و هیچ وقت سبزیجات را بلافاصله قبل از خشک شدن کامل آن ها در یخچال قرار ندهید. میوه و سبزیجات اگر مرطوب باشند، مکان بسیار مناسبی برای رشد کپک ها هستند.
- هوای اضافی موجود در ظروف را خارج کنید : سعی کنید مواد غذایی را در ظروف در دار و یا کیسه های زیپ دار نگه داری کنید. همچنین هنگام بستن زیپ کیسه ها، حتما هوای اضافی را خارج کنید. حذف هوا ی اضافی، باعث افزایش عمر مفید مواد غذایی و جلوگیری از کپک زدگی می شود.
- یخچال را در دمای پایین تری تنظیم کنید : پایین بودن دمای یخچال از رشد قارچ ها و کپک ها جلوگیری می کند و غذا ها را از فاسد شدن نجات می دهد. بنابراین حواستان به دمای یخچال باشد و اگر دمای یخچال زیاد است، آن را چند درجه کم کنید.
- تعمیر یخچال : خرابی یخچال می تواند باعث اختلال در عملکرد یخچال و در نتیجه افت سرما در یخچال شود. بنابراین اگر بنا به هر دلیلی یخچال از لحاظ مکانیکی خراب باشد و سرمای لازم را تهیه نکند، می تواند باعث کپک و فساد مواد غذایی شود. بنابراین در این صورت لازم است تا یخچال توسط یک تکنسین متخصص تعمیر یخچال، بررسی و تعمیر شود.
- جریان نداشتن هوا در یخچال : اگر هوای داخل یخچال به درستی گردش پیدا نکند، مثلا اگر میزان مواد غذایی درون یخچال زیاد باشد و فاصله ای بین آن ها وجود نداشته باشد، سرما به درستی به قسمت های مختلف یخچال، نمی رسد در نتیجه بخش هایی از یخچال کاملا گرم می شوند و همین امر باعث کپک زدن و خرابی مواد غذایی می شود.
- خرید محصولات تازه : برای جلوگیری از کپک مواد غذایی، لازم است تا هنگام خرید غذا، اطمینان حاصل کنیم که علائمی از کپک زدگی در غذا وجود نداشته باشد. در واقع غذای مورد نظر کاملا سالم و تازه باشد. به عنوان مثال هنگام خرید میوه و سبزیجات، میوه های سالم و بدون آسیب دیدگی و بدون سیاهی را خریداری کنید. این نکته هنگامی که عجله دارید و زمان کافی برای خرید ندارید، ممکن است نسبت به آن کمی بی تفاوت باشید.
نکات تکمیلی
- اگر سطح مواد غذایی کپک زده، آن ماده ی غذایی را به طور کامل دور بیاندازید و هرگز از آن استفاده نکنید. و هرگز سعی نکنید تا لایه ی بالایی کپک را جدا کنید و از بقیه مواد غذایی استفاده کنید. این کار برای سلامتی شما بسیار مضر است و می تواند باعث مسومیت شدید غذایی شود. زیرا در صورت کپک زدن آن ماده ی غذایی، کل غذا آلوده شده است. بنابراین نباید از آن استفاده کرد.
- هنگام خرید مواد غذایی، حتما به تاریخ انقضای محصولات توجه کنید و همیشه موادی را که تاریخ انقضای بیشتری دارند را خریداری کنید. همچنین غذا هایی که به صورت خورد شده و آسیاب شده هستند را زودتر مصرف کنید، زیرا این موارد سطح تماس بالاتری با اکسیژن دارند و ممکن است که زودتر فاسد شوند و کپک بزنند.
- برای جلوگیری از کپک زدن محیط داخل یخچال، می توانید داخل یک ظرف کوچک، مقداری جوش شیرین قرار دهید. جوش شیرین اثر خنثی سازی دارد و یک ماده ی مفید و کاملا بی ضرر است. و یک روش قدیمی و سنتی و بسیار ارزان قیمتی می باشد. بنابراین بهتر است تا این کار را برای یک بار هم که شده انجام دهید تا تاثیرات مثبت آن را ملاحظه بفرمایید.
- کپک در دمای 40 درجه فارنهایت، غیر فعال می باشد، بنابراین با قرار دادن مواد غذایی حساس در فریزر و غذا هایی که احتمال فاسد شدن آن ها زیاد است، می توانید از کپک زدن آن ها جلوگیری کنید.
- حواستان باشد که هیچ وقت غذا های کپک زده را به خورد حیوانات بی گناه ندهید، این کار علاوه بر این که می تواند باعث بیماری آن ها شود، بلکه در صورت استفاده از گوشت یا شیر آن ها نیز، این آلودگی وارد بدن خودتان می شود و باعث بیماری هایی از جمله سرطان می شوند.
- برای تمیز کردن ظروف درون یخچال یا قفسه ها و طبقات یخچال، علاوه بر جوش شیرین، می توانید از سرکه نیز استفاده کنید. سرکه خاصیت تمیز کنندگی خوبی دارد و همچنین کاملا بی ضرر است، بنابراین یک گزینه ی مناسبی می باشد.
