دیبا پشتیبان ایرانیان |
نویسنده: دیبا پشتیبان 
تشخیص مشکل کولر گازی همیشه آسان نیست. به خصوص که یک ایراد در دستگاه ممکن است چندین دلیل داشته باشد. اما در مورد خازن خراب، باید بگوییم که اگر به خرابی خازن مشکوک هستید، می توانید خازن را تعویض کنید و ببینید مشکل حل می شود یا خیر. زیرا خازن جزء معدود قطعاتی در کولر گازی می باشد که هزینه ی آن کم است و جزء تعمیرات ارزان محسوب می شود. حتی در برخی موارد، تعویض خازن یک روش پیشگیرانه در جهت نگهداری از کولر گازی می باشد. تقریبا یک خازن، حدودا 10 سال عمر دارد. اما خب همانطور که در ادامه نیز اشاره می کنیم، دلایلی وجود دارند که باعث کاهش عمر خازن شما می شوند. ما در این مقاله قصد داریم تا به بررسی علت و علائم سوختن خازن کولر گازی بپردازیم. بنابراین اگر شما به دنبال یافتن علائم و علل سوختن خازن کولر گازی هستید، ما به عنوان مرکز تعمیرات لوازم خانگی دیبا پشتیبان خواندن این مقاله را به شما پیشنهاد می کنیم.
خازن کولر گازی چیست ؟
قبل از این که به بررسی علت و علائم سوختن خازن کولر گازی بپردازیم، لازم است تا بدانیم خازن کولر گازی چیست و چه وظیفه ای دارد ؟ و نحوه ی کارکرد خازن به چه صورت می باشد ؟ باید بگوییم که خازن کولر گازی در واقع یکی از اصلی ترین قطعات کولر گازی می باشد. این قطعه بیشتر اوقات در مواقع اوج استفاده از دستگاه و یا در اثر گرما ممکن است آسیب ببیند. خرابی این قطعه باعث اختلال در عملکرد کلی دستگاه می شود.
خازن ( capacitor ) یک قطعه ای به شکل استوانه فلزی می باشد که با قرار گرفتن در مدار، برق را در خود ذخیره می کند. خازن وظیفه ی روشن کردن و راه اندازی کمپرسور و فن ها را به عهده دارد. به عبارتی خازن برق را در خود ذخیره می کند و سپس این انرژی را برای راه اندازی موتور آزاد می کند. هر خازن ظرفیت مشخصی دارد و ظرفیت هر خازن بر روی بدنه ی آن درج شده است. ظرفیت خازن با میکروفاراد مشخص می شود. مثلا اگر کولر گازی شما 30000 باشد، خازن موجود در کولر گازی شما احتمالا 60 میکرو فاراد می باشد. هر کولر گازی خازن مخصوص خودش را دارد. مثلا خازن می تواند دارای 2 فیش یا 3 فیش باشد. خازنی که دو فیش دارد، یک سر آن رانینگ استفاده می شود و یک سر آن، استارت استفاده می شود. خازن 3 فیش، علاوه بر این دو، خازن فن را نیز دارد. در خازن 3 فیش نیازی به خازن فن جدا گانه نمی باشد.
کارکرد خازن به چه صورت می باشد ؟
وقتی که کولر گازی ترموستات می کند، کمپرسور توسط خازن روشن می شود. این عمل در طول شبانه روز چندین بار اتفاق می افتد، و عملکرد خازن بسیار اهمیت دارد. زمانی که موتور استارت نمی شود، یکی از محتمل ترین ایرادات، خرابی خازن کولر گازی می باشد. از خازن برای ذخیره انرژی در یک میدان الکترواستاتیک استفاده می شود. خازن های راه انداز در فواصل منظم ولتاژ می فرستند تا موتور کار کند. بدون خازن قسمت های اصلی دستگاه شما کار نخواهند کرد. همان طور که گفته شد، خازن ها انرژی را در خود خیره و آزاد می کنند. خازن ها توانایی ذخیره شارژ بسیار بالایی را دارند. و این خصوصیت برای کولر گازی بسیار مناسب است، زیرا برخی از موتور های کولر گازی به پالس انرژی 300 تا 500 درصد طبیعی نیاز دارند، به همین خاطر وجود خازن ها بسیار مفید و ضروری می باشد.
انواع خازن در کولر گازی
در کولر گازی ما سه نوع خازن داریم، خازن کمپرسور، خازن فن بیرونی و خازن فن داخلی. هر یک از این خازن ها وظیفه ی خاصی دارند. یک خازن در داخل کولر وجود دارد و برای گردش هوای خنک استفاده می شود ( خازن فن داخلی )، یک خازن برای فن کندانسور که برای خارج کردن هوای گرم موتور به بیرون تعبیه شده ( خازن فن بیرونی ) و یک خازن نیز برای راه اندازی و روشن کردن کمپرسور استفاده می شود ( خازن کمپرسور ). خازن کمپرسور بزرگترین خازن است، زیرا به انرژی بیشتری نسبت به دو خازن دیگر نیاز دارد.
علت سوختن خازن کولر گازی
- گرمای بیش از حد محیط
- قطعات فرسوده یا آسیب دیده
- تمام شدن عمر طبیعی خازن
- اضافه بار الکتریکی
- نوسانات جریان برق
- اتصال کوتاه در شبکه برق
- عدم سرویس به موقع
- استفاده از خازن با ظرفیت نا مناسب
- آسیب فیزیکی
- رطوبت
گرمای بیش از حد محیط
قطعا شما تمایل دارید تا در روز های بسیار گرم از کولر گازی استفاده کنید، زیرا این دستگاه باعث می شود تا سطح راحتی شما افزایش پیدا کند، اما این امر می تواند باعث شود تا دستگاه شما انرژی بیشتری مصرف کند و دستگاه سخت کار کند و بیش از حد گرم شود و در نتیجه گرم شدن دستگاه می تواند باعث آسیب رساندن به خازن شود. گرما باعث می شود تا خازن توانایی ذخیره بار الکتریکی را از دست بدهد. معمولا با شروع خرابی خازن، صدای کلیک ایجاد می شود. خازن دارای یک عایق یا جدا کننده مایع در داخل خود می باشد، زمانی که گرما زیاد می شود، این مایع خشک می شود و باعث می شود تا اتصال کوتاه داخلی ایجاد شود. در صورتی که هوا در تابستان خیلی گرم شود و دما بیش از 65 درجه سانتی گراد بالا رود، ممکن است خازن خراب شود یا در اثر کارکرد کمپرسور گرمای زیادی تولید شود، ممکن است خازن آسیب ببیند. به خصوص زمانی که کمپرسور در یک محیط خیلی گرم، مثلا مقابل نور شدید خورشید قرار داشته باشد و از سایه بان نیز استفاده نشود، یا دستگاه در محیطی قرار داشته باشد که تهویه در آن کم باشد، مثل بالکن سر پوشیده و… ، باعث می شود تا خازن آسیب ببیند. در نتیجه بهترین راهکار این است که کمپرسور در یک مکان مناسبی، قرار بگیرد تا از خرابی خازن تا حد زیادی جلوگیری شود.
قطعات فرسوده یا آسیب دیده
خازن باید چند ثانیه بعد از راه اندازی، جدا شود، وگرنه بیش از حد گرم می شود. بنابراین در صورتی که موتور فن یا کمپرسور به دلیل فرسودگی یاتاقان ها آسیب دیده باشند، باعث می شود تا خازن بیش از حد در مدار باشد و باعث گرم شدن بیش از حد خازن می شود و ممکن است باعث سوختن خازن شود.
تمام شدن عمر طبیعی خازن
خازن ها طول عمر مشخصی دارند. برخی موارد می تواند باعث افزایش یا کاهش طول عمر آن ها شود، ولی به هر حال استفاده از دستگاه باعث می شود تا عمر خازن کم شود و نیاز به تعویض خازن باشد. زیرا گرم شدن یا امواج برق باعث سایش یا اصطکاک خازن می شوند. در نتیجه این یک امر طبیعی می باشد و چاره ای جز تعویض خازن وجود ندارد. بنابراین عمر یا ساعت کار کرد و شرایط آب و هوایی از مهم ترین دلایل عدم کارکرد خازن کولر گازی می باشد. تقریبا می توان گفت که خازن ها به طور معمول شش سال عمر می کنند.
اضافه بار الکتریکی
خازن ها برای راه اندازی موتور کمپرسور و فن تا حدود 3/4 سرعت کار طراحی شده اند، یعنی برای بار الکتریکی مداوم طراحی نشده اند. بنابراین اگر موتور خراب باشد یا موتور سوخته باشد، خازن بیش از حد بار الکتریکی ( ولتاژ ) را ذخیره می کند و می تواند خراب شود. یعنی اگر موتور خراب باشد، بار زیادی می کشد و این افزایش جریان می تواند باعث آسیب رساندن به خازن شود. همپنین اگر ولتاژ بیش از حد ظرفیت خازن نیز به خازن وارد شود، خازن می سوزد. به عنوان مثال افزایش برق در اثر صاعقه، باعث می شود تا جریان جهش پیدا کند ( یکدفعه زیاد شود ) و نهایتا منجربه سوختن خازن می شود.
بیشتر بخوانید: علائم سوختن موتور کولر گازی
نوسانات جریان برق
همان طور که گفته شد، خازن به صورت مستقیم با جریان برق در ارتباط است و باعث ذخیره و نگهداری برق می شود و در صورت نیاز، برای روشن کردن و راه اندازی کمپرسور، برق یا همان انرژی را آزاد می کند، در نتیجه نوسانات برق نیز می تواند باعث کم شدن توان خازن شود و در نتیجه ی این امر می تواند باعث سوختن خازن نیز شود. نوسانات برق می تواند باعث ترکیدن خازن نیز شود.
اتصال کوتاه در شبکه برق
اتصال کوتاه یکی از دلایل بسیار واضحی است که مممکن است باعث خرابی خازن شود. البته این مشکل تنها در مورد کولر گازی صدق نمی کند. تقریبا هر چیزی که شامل یک خازن باشد، این موضوع برای آن صادق است.
عدم سرویس به موقع
سرویس به موقع و منظم کولر گازی باعث می شود تا از بروز بسیاری از مشکلات در دستگاه شما جلوگیری شود. یکی از این موارد نیز خرابی خازن می باشد. سرویس نشدن دستگاه می تواند باعث گرم شدن کندانسور و در نتیجه باعث سوختن خازن شود.
بیشتر بخوانید: آموزش سرویس کولر گازی
استفاده از خازن با ظرفیت نا مناسب
یکی دیگر از دلایل خرابی خازن، ولتاژ ورودی زیاد می باشد. اگر ولتاژ ورودی، بیشتر از ظرفیت خازن باشد، خازن می سوزد. بنابراین باید هنگام انتخاب خازن دقت کنید. هر کولر گازی باید از یک خازن با ظرفیت معینی استفاده کند. استفاده از خازن با ظرفیت نا مناسب، که ممکن است توسط یک تعمیرکار غیر حرفه ای نصب شده باشد، باعث سوختن خازن و خرابی کمپرسور می شود.
آسیب فیزیکی
یکی دیگر از مواردی که بسیار منطقی می باشد. آسیب وارد شدن، ضربه یا خوردگی خازن می باشد. این موارد نیز باعث خرابی خازن می شوند.
رطوبت
رطوبت باعث می شود تا بدنه خازن که از جنس فلز می باشد، زنگ بزند و در نتیجه باعث خرابی خازن شود. در این صورت چاره ای جز تعویض خازن وجود ندارد.
علائم سوختن خازن کولر گازی
- مشکلات روشن شدن یا شروع سخت
- رونش نشدن کمپرسور
- روشن نشدن فن دستگاه
- صدای وز وز
- وجود بوی سوختگی
- تاخیر در روشن شدن
- عدم تولید هوای سرد
- مصرف انرژی زیاد
مشکلات روشن شدن یا شروع سخت
اولین نشانه ی خرابی خازن، شروع سخت یا مشکل در روشن شدن می باشد. شروع سخت به چه معناست ؟ در واقع زمانی که کمپرسور در حال راه اندازی است به مشکل بر می خورد. درواقع به هن و هن می افتد و می خواهد که روشن شود و کمی بعد خاموش می شود. دلایل مختلفی برای چنین حالتی وجود دارند، ( بدترین دلیل نیز می تواند این باشد که کمپرسور به پایان عمر خود نزدیک می شود )، اما رایج ترین دلیل آن خرابی خازن می باشد. البته تشخیص این که مشکل از خازن است یا نه، کار آسانی نیست و باید یک تکنسین متخصص خازن را بررسی کند. مثلا اگر خازن ترکیده باشد، برآمدگی داشته باشد یا نشت روغن داشته باشد، قطعا خازن خراب است، اما برای اطمینان باید آزمایش های بیشتری انجام شود. در ادامه به این موضوع با جزئیات کامل تری می پردازیم. همچنین یک خازن در حال سوختن، به شما این اجازه رو میده که دستگاه شما روشن شود، اما دستگاه روشن نخواهد ماند، در این صورت دستگاه به سختی روشن می شود، اما بلافاصله خاموش می شود. همچنین ممکن است کولر گازی شما در طول روز به طور اتفاقی خاموش شود، این مورد نیز نشان دهنده ی این است که عمر خازن رو به پایان است.
رونش نشدن کمپرسور
خازن خراب از روشن شدن دستگاه جلوگیری می کند، به عبارتی یکی دیگر از نشانه های خرابی خازن کولرگازی، روشن نشدن کمپرسور می باشد. همان طور که گفته شد، خازن راه انداز کمپرسور، باعث روشن کردن موتور می شود، در نتیجه در صورت خرابی این قطعه، چنین اتفاقی نمی افتد. همچنین ممکن است که در حالی که کمپرسور روشن نمی شود، موتور فن روشن شود.
بیشتر بخوانید: علت روشن نشدن کولر گازی
روشن نشدن فن دستگاه
همانطور که گفته شد، خازن باعث روشن کردن کمپرسور و فن می شود، در نتیجه اگر فن روشن نشد، احتمالا خازن خراب شده است. همچنین توجه داشته باشید که اگر موتور فن خراب باشد، با روشن گذاشتن کلید فن، ممکن است که باعث سوختن کامل موتور فن شوید.
صدای وز وز
اگر خازن رو به خرابی باشد، با روشن کردن کمپرسور صدایی مثل هوم یا وز وز به گوش می رسد. این مورد یکی از مهم ترین نشانه هاست که به شما یک هشدار جدی می دهد. در این صورت باید سریعا دستگاه را خاموش کنید و اقدام به بررسی خازن کنید. در بیشتر اوقات لازم است تا خازن تعویض شود تا مشکل رفع گردد.
وجود بوی سوختگی
اگر خازن دستگاه شما تازه در حال خراب شدن است و یا خازن خراب شده و منفجر شده باشد، هنگام روشن کردن دستگاه یک بوی سوختگی به مشام می رسد. به طور کلی وقتی اجزای الکتریکی بیش از حد گرم شوند، باعث سوختن خازن می شوند. حتی گاهی ممکن است که متوجه ی وجود دود نیز شوید. در این صورت خازن شما به طور کامل سوخته است و باید تعویض شود.
تاخیر در روشن شدن
گاهی ممکن است که شما دستگاه را روشن کنید، اما واکنش دستگاه این باشد که با تاخیر یا به کندی روشن شود. حتی ممکن است که کولر گازی شما مکث کند و واکنشی نیز نشان ندهد و بعد از چند دقیقه سر انجام شروع به کار کند. چنین وضعیتی نیز نشان دهنده ی یک خازن خراب است.
عدم تولید هوای سرد
همچنین یکی دیگر از علائم خرابی خازن، این است که دستگاه شما اصلا باد خنکی تولید نمی کند. که معمولا این مشکل نیز می تواند به علت خرابی خازن اتفاق افتاده باشد.
بیشتر بخوانید: علت باد گرم زدن کولر گازی
مصرف انرژی زیاد
گاهی ممکن است که خازن به طور کامل خراب نشده باشد، اما یکی دیگر از نشانه های معیوب بودن خازن می تواند افزایش قبض برق باشد.
بررسی سالم بودن یا خراب بودن خازن
اما برای بررسی خازن، معمولا از روی ظاهر خازن نیز می شود تا حدی متوجه ی سالم بودن یا خرابی خازن شد. به عبارتی اگر بدنه خازن ترکیده بود یا فرو رفتگی داشت، احتمالا خازن خراب است. اما برای بررسی این که آیا خازن سالم است یا خیر، باید با استفاده از ولت متر یا میکروفاراد سنج این بررسی را انجام دهید. برای این منظور دو سر ولت متر را به خازن وصل کنید و به عقربه ی ولت متر نگاه کنید. اگر عقربه ولت متر سریع تا آخر رفت و سپس به آرامی به وسط و به اول رفت، یعنی خازن سالم است، اما در غیر این صورت یعنی خازن خراب است. یعنی اگر دو سر ولت متر را به خازن وصل کنید و هیچ تغییری مشاهده نکنید و ولتاژی را نشان ندهد، احتمالا خازن سوخته است. همچنین می توان با شارژ و دشارژ کردن خازن و میزان جرقه خازن، تشخیص داد که خازن خراب است یا سالم است. در صورت خرابی خازن باید این قطعه را تعویض کنید. لازم به ذکر است که حدود هزینه خازن کولر گازی، 50000 تومان می باشد.
توجه مهم در مورد تعویض خازن
اگر خازن خراب باشد و شما به این موضوع توجه نکنید و دستگاه را با چنین وضعیتی روشن کنید، باید بدانید که موتور شما دچار مشکل خواهد شد و موتور مدت زیادی دیگر برای شما کار نمی کند. در واقع خرابی خازن می تواند منجربه اضافه بار کمپرسور و در نتیجه خرابی کامل کمپرسور شود. بنابراین تعویض به موقع خازن دارای اهمیت بسیار بالایی می باشد. زیرا موتور شروع به گرم شدن می کند و نهایتا موتور می سوزد و چاره ای جز تعویض موتور وجود نخواهد داشت. بنابراین اگر با صدایی مثل وز وز یا هر صدای غیر عادی از موتور مواجه شدید ( به خصوص هنگام روشن شدن موتور )، باید بلافاصله دستگاه را خاموش کنید و با یک تکنسین متخصص تماس بگیرید تا دستگاه شما بررسی شود و در صورت نیاز تعویض خازن توسط تکنسین متخصص انجام شود. همچنین توجه داشته باشید، در صورت نشت روغن از خازن، دست زدن به آن بسیار خطرناک می باشد و از این کار جدا خودداری کنید. برای برداشتن خازن باید حتما از دستکش مخصوص استفاده کنید. زیرا اسید موجود در خازن می تواند باعث سوختگی شیمیایی شود.
جمع بندی بحث
هنگام تعویض خازن بسیار احتیاط کنید، زیرا در صورت رعایت نکردن نکات ایمنی و خاموش نکردن دستگاه، ممکن است دچار برق گرفتگی شوید. حتما هنگام انتخاب خازن، به ظرفیت خازن توجه کنید. برای پیدا کردن خازن می توانید به نقشه برق دستگاه نگاه کنید و برای این منظور دفترچه راهنمای محصول خیلی به کارتان می آید. همچنین در صورت خرابی سر سیم های برق، حتما سیم ها را تعویض کنید. در صورتی که مهارت و تجربه ای در این زمینه ندارید، هرگز اقدام به بررسی یا تعویض خازن کولر گازی نکنید و این کار را به عهده ی تکنسین متخصص در زمینه تعمیرات کولر گازی بگذارید.
